Inspiratie

Placemaking: zichtbaarheid vergroten en op korte termijn waarde toevoegen

In meer en meer participatietrajecten blijkt dat zichtbaarheid (van het projectteam) in een buurt cruciaal is om buurtbewoners goed te betrekken bij planvormingsprocessen. Het inzetten van een mix aan participatie- en communicatiemiddelen kan erg waardevol zijn om de zichtbaarheid te vergroten. Maar dat is niet het enige wat we kunnen doen; wij geloven dat placemaking een krachtig middel is om buurtbewoners te betrekken bij planvormingsprocessen.

Betrekken van de buurt gaat bij placemaking verder dan enkel het ophalen van input. Het is ook belangrijk dat we ervoor zorgen dat de ontwikkeling al op korte termijn waarde toevoegt aan de buurt. Immers, ruimtelijke ontwikkelingen gaan gepaard met tijdelijke situaties die voor veel buurtbewoners de dagelijkse realiteit zullen zijn. Maar, wat is placemaking nou precies? In deze blog vertellen we hoe wij bij Kickstad kijken naar placemaking en hoe wij dit toepassen in onze projecten.

Wat is placemaking?

Placemaking is van een huis een thuis maken, maar dan op stedelijke schaal. Hiermee maken we een gebied aantrekkelijk voor omwonenden én bezoekers, het wordt leuk om er te zijn. Dit concept is niet nieuw. De basisideeën voor placemaking werden al in de jaren ’60 gevormd door journaliste Jane Jacobs en urbanist William H. Whyte. Zij pleitten voor een stad voor mensen, een stad waarin de menselijke maat heerst en de openbare ruimte niet ingericht wordt speciaal voor auto’s. Daarmee staat net als bij participatie de gebruiker centraal. De stichting Project for Public Spaces heeft deze ideeën rond 1990 verder gebracht met de term ‘placemaking’.

Om placemaking effectief in te zetten in planvormingsprocessen, onderscheiden we vier belangrijke onderdelen:

De vier kernonderdelen van placemaking
  1. Een visie: Waar werken we naartoe? Placemaking gaat om het maken van een plek waar mensen wíllen zijn. Daarvoor is een visie nodig die op de lange termijn laat zien wat het doel is. Met een sterke visie krijgen we alle neuzen dezelfde kant op.
  2. Participatie: Door samen te werken met omwonenden, ondernemers en lokaal talent ontstaat een breed gedragen idee. Daardoor zijn de plannen niet alleen van ons, maar ook van de gebruikers van het gebied.
  3. Mens & plaats: De relatie tussen mens en plaats is essentieel voor het ontwikkelen van een goede strategie. Wie gaan de plek gebruiken? Waarvoor? We proberen een beeld te schetsen van de mensen in de ruimte.
  4. Iteratief: Bij placemaking ontstaan vraag en oplossing tegelijkertijd. Door oplossingen te testen en verbeteringen door te voeren wordt de vraag duidelijker en kunnen er weer betere oplossingen bedacht worden. Het doorlopen van deze cyclus is een leerproces waarin opdrachtgever en gebruikers van een gebied samenwerken.

Soorten placemaking

Placemaking is te onderscheiden in verschillende soorten. Deze soorten benadrukken bepaalde onderdelen van het proces.

De drie soorten placemaking
  • Strategische placemaking: Er is een lange termijnvisie (5-10 jaar) vastgesteld en placemaking draagt bij aan het realiseren van deze visie. De nadruk ligt hier dus op het onderdeel visie.
  • Tactische placemaking: Door kleine, snelle en goedkope acties uit te voeren, wordt het leerproces versneld en komt het iteratieve proces op gang. Stukje bij beetje wordt de plek gevormd. Hier ligt de nadruk op het iteratieve proces.
  • Creatieve placemaking: Het gebied als een leeg canvas dat ingekleurd wordt door partijen uit de kunst- en cultuursector. Voor de ontwikkelende partij bestaat placemaking uit het aantrekken van partners. Bij deze vorm ligt de nadruk dus op mens en plaats en participatie.

Hoe pakt Kickstad dit aan?

In onze blog ‘Geen Assepoester meer in gebiedsontwikkeling’ stellen we dat het belangrijk om al vroeg gebruikers van een gebied te betrekken in het planvormingsproces. Wij geloven dat placemaking – naast een gedegen participatieproces zo vroeg mogelijk in het planvormingsproces – dé ideale tool is om dit te doen. Placemaking zorgt ervoor dat we niet alleen ontwerpen vóór de gebruiker, maar dat we dit doen mét gebruikers. Ook helpt placemaking bij het gezamenlijk creëren van sfeer in een gebied. Oftewel: placemaking helpt ons zelfs in de tijdelijkheid te bouwen aan een invulling die door de gebruikers van het gebied gedragen wordt.

Vanuit onze visie “Groots denken, klein beginnen” vinden wij het daarnaast ook interessant om niet alleen te kijken naar het proces, maar ook naar de fysieke vorm waarin placemaking tot uiting kan komen. Wij geloven erin dat tijdsduur en organisatie de twee basiselementen van placemaking zijn, die een groot effect hebben op de fysieke vorm van de activiteiten. Een activiteit die voor een week georganiseerd wordt, heeft immers een andere uitstraling dan een interventie die maanden moet blijven staan. En een activiteit die door buurtbewoners georganiseerd is, heeft ook een hele andere uitstraling dan een activiteit die door een servicebureau uitgevoerd wordt. Al deze vormen bevinden zich ergens in onderstaand assenstelsel, het placemaking speelveld.

Het placemaking speelveld

Tijdsduur gaat over de tijd die een placemaking actie duurt. Op het ene uiterste van de tijdsduuras vinden we korte “interventies”, op het andere uiterste staat langdurig “plek maken”. Interventies zijn vaak gericht op snel leren of iets onder de aandacht brengen, terwijl plek maken gaat om het opbouwen van een langdurige sfeer.

Een voorbeeld van een korte placemaking interventie is het afzetten van de Grote Beerstraat in Zwijndrecht. Deze interventie verbreedde de oplossingsruimte voor het type maatregelen dat genomen kon worden om overlast in de straat te verminderen. Bewoners kwamen erachter dat er meer mogelijkheden waren om overlast te verminderen dan ze in eerste instantie dachten.

Organisatie gaat over de vorm waarin een placemaking actie georganiseerd is en kan top down of bottom up plaatsvinden. Er is sprake van top down placemaking als de placemakingactiviteiten voornamelijk door de organiserende partij uitgevoerd worden. Er is sprake van bottom up als omwonenden of ondernemers zelf de touwtjes in handen nemen en vanuit de organisatie vooral ondersteuning krijgen.

Lees hieronder hoe wij placemaking in onze projecten hebben toegepast:

Grote Beerstraat

Reyeroord

Wil je meer weten of ben je benieuwd hoe we placemaking kunnen toepassen in jouw project? Neem dan contact op met Vince of Odmar. Zij vertellen je er graag meer over!